Πνευματικά δικαιώματα φωτογράφων (Ν.2121/1993)

Με τις διατάξεις του νόμου 2121/1993 προστατεύονται και οι φωτογραφίες, για τις οποίες απαιτείται πρωτοτυπία, συνιστάμενη στο να είναι αυτές «προσωπικό πνευματικό δημιούργημα του δημιουργού τους και να αντανακλά την προσωπικότητά του», με αποκλεισμό κάθε άλλου αυστηρότερου κριτηρίου (άρθρο 6 της Οδηγίας 93/1998 της ΕΟΚ, ΑΠ 152/2005) .

Παρατίθεται κατωτέρω απόσπασμα της  υπ.αρ. 733/2007 απόφασης του Εφετείου Πατρών (Πολιτικό), δημοσιευθείσα στην Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΔΣΑ.

...Αποδείχθηκαν τα ακόλουθα πραγματικά περιστατικά: Το Δεκέμβριο του 2002 οι εναγόμενοι εξέδωσαν στην Πάτρα ένα λεύκωμα αφιερωμένο στη δράση του Ελληνικού και Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού κατά την τραγωδία των Καλαβρύτων της 13ης Δεκεμβρίου 1943. Στην 72η και 122η σελίδες αυτού έχουν περιληφθεί τρείς φωτογραφίες, που έχουν ληφθεί από τον ενάγοντα, ο οποίος είναι επαγγελματίας φωτογράφος και διατηρεί προς τούτο φωτογραφικό πρακτορείο στην πόλη των Καλαβρύτων. Στην 72η σελίδα του ίδιου λευκώματος περιλαμβάνονται δύο φωτογραφίες, που έχουν ληφθεί την 17η Μαΐου 1991, στα πλαίσια εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στην πόλη των Καλαβρύτων και στον προαύλιο χώρο του Νοσοκομείου αυτής, με πρωτοβουλία του Δήμου για τα αποκαλυπτήρια της προτομής της ανώνυμης εθελόντριας αδελφής του Ε.Ε.Σ. Ειδικότερα στην πρώτη φωτογραφία απεικονίζεται, με φόντο το Νοσοκομείο, η προτομή της εθελόντριας αδελφής, καλυμμένη με τη σημαία του ΕΕΣ, εκατέρωθεν αυτής εθελόντριες αδελφές με τις στολές τους και ένας ομιλητής, που εκφωνεί από χειρόγραφο, ομιλία. Στην δεύτερη φωτογραφία της ίδιας σελίδας απεικονίζονται με φόντο βουνό και σπίτια της πόλης των Καλαβρύτων οι δημοτικοί άρχοντες της πόλης και άλλη μέλη της τοπικής κοινωνίας, που παρακολουθούν όρθιοι τη σχετική τελετή. Η φωτογραφία που περιλαμβάνεται στην 122η σελίδα του λευκώματος, έχει ληφθεί την 27-7-2001 όταν 1800 μαθητές και μαθήτριες από σχολεία της Γερμανίας επισκέφθηκαν την πόλη των Καλαβρύτων και ως συμβολική εκδήλωση συγγνώμης, ειρήνης και συμφιλίωσης σχημάτισαν στο έδαφος του λόγου της θυσίας με κόκκινα γαρύφαλλα ένα ρόμβο και εντός αυτού με άσπρο γαρύφαλλο ένα λευκό αρνί. Στη φωτογραφία αυτή απεικονίζεται ο λόφος της θυσίας με φόντο το λευκό σταυρό που υπάρχει στην κορυφή του, εκατέρωθεν τούτου όρθιοι οι μαθητές και οι μαθήτριες, που παρατάχθηκαν ως προσκυνητές του ιερού τόπου, πιο μπροστά η παραπάνω κατασκευή και σε πρώτο πλάνο αποτυπωμένη στο έδαφος η φράση «ΌΧΙ ΠΙΑ ΠΟΛΕΜΟΙ», που έχει γραφεί με λευκά κεφαλαία γράμματα. Τις φωτογραφίες αυτές και ειδικότερα τις δυο πρώτες απέκτησαν οι εναγόμενοι από τον ΕΕΣ και την Τρίτη είχε αγοράσει από τον ενάγοντα η Π.Κ, που υπήρξε πρόεδρος του εναγόμενου σωματείου, τις δημοσίευσαν δε στο παραπάνω λεύκωμα αποχρωματισμένες και στη δεύτερη τούτων κατά την εκτύπωση της αντέστρεψαν το αρνητικό της.

Ο ενάγων ισχυρίζεται ότι οι ένδικες φωτογραφίες, αποτελούν πνευματικό δημιούργημα του, που προστατεύεται από τις διατάξεις του Ν. 2121/1993 και ότι οι εναγόμενοι, που χρησιμοποίησαν αυτές χωρίς την άδεια του και τροποποιημένες και χωρίς αναφορά του ονόματος του, ως δημιουργού τούτων, πρόσβαλαν υπαίτια την πνευματική του ιδιοκτησία.

Πλην όμως αποδείχθηκε ότι οι ίδιες φωτογραφίες αποτελούν απλή υλική αποτύπωση των εικονιζόμενων προσώπων και πραγμάτων, στην οποία και εξαντλούνται, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία της δημιουργικής επέμβασης του ενάγοντος φωτογράφου. Δηλαδή δεν έχει προσδώσει σ' αυτές στοιχεία της προσωπικής πνευματικής του εργασίας και δημιουργικής έμπνευσης, που να ανάγονται στον τρόπο της λήψης τους, στον φωτισμό, στις στάσεις και στις εκφράσεις των προσώπων που απεικονίζουν ώστε με δική του παρέμβαση να έχουν διαμορφωθεί όπως αποτυπώνονται, ούτε άλλωστε αποδείχθηκαν επεμβάσεις στις φωτογραφίες αυτές κατά τη διαδικασία της εμφάνισης, ώστε να διαφοροποιούνται από την πραγματικότητα και τις συνθήκες που επικρατούσαν κατά τη λήψη τους. Έτσι δεν υπάρχει πνευματική δική του εργασία μορφοποιημένη μέσα από τις ίδιες φωτογραφίες, αλλά η εργασία αυτή περιορίζεται στη τυπική λήψη τους. Η έλλειψη των παραπάνω στοιχείων δεν προσδίδουν σ' αυτές αισθητικά περιεχόμενο και μοναδικότητα στην έκφραση, στη συνθετική διαμόρφωση, στην πλαστικότητα και το διασχηματισμό τους και δεν τις καθιστούν εξατομικευμένα στατιστικώς μοναδικά και πρωτότυπα έργα, με την έννοια που εκτέθηκε στη νομική σκέψη  που προηγήθηκε, ότι δηλαδή καλύπτουν το απαιτούμενο ελάχιστο όριο «δημιουργικού ύφους» και παρουσιάζουν ιδιαίτερη ατομικότητα, οφειλόμενη στην προσωπική συμβολή του δημιουργού τους, την οποία κατά λογική πιθανολόγηση, κανένας άλλος δημιουργός δε θα ήταν σε θέση να επιτύχει, δημιουργώντας υπό παρόμοιες συνθήκες και με τους ίδιους στόχους όμοια έργα. Σύμφωνα με τα δεδομένα αυτά οι επίδικες φωτογραφίες δεν συνιστούν πρωτότυπα πνευματικά δημιουργήματα τέχνης και δεν υπάγονται στην προστασία των διατάξεων του Ν. 2121/93 περί πνευματικής ιδιοκτησίας...

 

Στεφανία Σουλή

Δικηγόρος
http://www.stefaniasouli.gr/prophil/