Ακύρωση της δήλωσης προσδιορισμού επωνύμου ανήλικων τέκνων

 

ü  Οι γονείς υποχρεούνται να έχουν προσδιορίσει το επώνυμο των τέκνων τους με κοινή αμετάκλητη δήλωσή τους. Η δήλωση γίνεται πριν από το γάμο, είτε σε συμβολαιογράφο είτε στο λειτουργό, ενώπιον του οποίου θα τελεσθεί ο γάμος. Ο λειτουργός οφείλει να ζητήσει τη σχετική δήλωση.    

ü  Το οριζόμενο επώνυμο, κοινό για όλα τα τέκνα, μπορεί να είναι είτε το επώνυμο του ενός από τους γονείς είτε συνδυασμός των επωνύμων τους, που όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερο από δύο επώνυμα.

ü  Αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων τους, σύμφωνα με τους όρους των προηγούμενων παραγράφων, τα τέκνα έχουν για επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους.   

 

Κατ' άρθρο 1505 ΑΚ οι γονείς υποχρεούνται να έχουν προσδιορίσει το επώνυμο των τέκνων τους με κοινή αμετάκλητη δήλωσή τους. Η δήλωση γίνεται πριν από το γάμο, είτε σε συμβολαιογράφο είτε στο λειτουργό, ενώπιον του οποίου θα τελεσθεί ο γάμος. Η δήλωση αυτή των μελλονύμφων αποτελεί συνδικαιοπραξία αφού αναλύεται σε δύο παράλληλες και αυτοτελείς δηλώσεις βούλησης που κατευθύνονται από κοινού στην παραγωγή του ίδιου έννομου αποτελέσματος, τον προσδιορισμό τουτέστιν του επωνύμου των τέκνων (Ι. Σπυριδάκη: Οικ. Δικ. 1983 σελ. 260). Κατά συνέπεια, επ' αυτής έχουν εφαρμογή οι περί δικαιοπραξιών διατάξεις (Γ. Κουμάντος, Παραδόσεις Οικογενειακού Δικαίου, 4η έκδοση, 1985, σελ. 352) και συνακόλουθα η ύπαρξη ελαττώματος βούλησης καθιστά την κοινή δήλωση ακυρώσιμη (Σπυριδάκη: Οικ. Δικ. ο.π., σελ. 260, Γ. Παπαδημητρίου, κατ' άρθρο ερμηνεία των νέων διατάξεων Οικογενειακού Δικαίου Β' 1986, άρθρ. 1505, σελ. 461-462). Αν το ελάττωμα αφορά και τους δύο μελλόνυμφους τότε και οι δυο δηλώσεις που συναπαρτίζουν τη συνδικαιοπραξία είναι ακυρώσιμες και μπορούν να ακυρωθούν με δικαστική απόφαση. Αν το ελάττωμα αφορά μόνο τον ένα μελλόνυμφο, τότε μόνο η δική του δήλωση είναι ακυρώσιμη. Αλλά και στην περίπτωση αυτή καθώς και σε εκείνη που και οι δύο δηλώσεις είναι ακυρώσιμες, η ακύρωση της μίας - έστω - δήλωσης συνεπάγεται αναγκαστικά την ακύρωση ολόκληρης της συνδικαιοπραξίας, αφού η ενέργειά της συνδέεται άρρηκτα και με τις δύο δηλώσεις (Σημαντήρα ΓενΑρχ, 4η εκδ., 1988, σελ. 637 σημ. 26). Περαιτέρω, ο αμετάκλητος χαρακτήρας της δήλωσης των μελλονύμφων δεν αποκλείει τη δυνατότητα να διαρρηχθεί για ελάττωμα στη βούληση αφού στην περίπτωση αυτή δεν πρόκειται για μεταβολή γνώμης, που προσκρούει στο αμετάκλητο, αλλά για αποκατάσταση της αληθινής βούλησης. Από τη στιγμή δε που η κοινή δήλωση προσδιορισμού του επωνύμου ακυρώνεται, ανακύπτει θέμα εφαρμογής της παρ. 3 του άρθρ. 1505 ΑΚ, ώστε τα τέκνα να έχουν πλέον, ως επώνυμο, το επώνυμο του πατέρα. Η διάταξη της παρ. 3 του άρθρ. 1505 είναι οριακής συνταγματικότητας (Α. Μάνεση: "Η συνταγματική καθιέρωση της ισονομίας ανδρών και γυναικών", Κουμάντο, ο.π. σελ. 352, Δεληγιάννη-Κούσουλα, Οικ. Δικ. 1984 σελ. 186) και η εφαρμογή της συνεπάγεται προνομιακή μεταχείριση του πατέρα η οποία κατ' εξαίρεση γίνεται αποδεκτή από τον κοινό νομοθέτη. Κατά συνέπεια, η παρ. 3 του άρθρ. 1505 ΑΚ πρέπει να ερμηνεύεται στενά. Όταν συνεπώς ακυρώνεται η δήλωση προσδιορισμού του επωνύμου και επομένως, παύει αυτή αναδρομικά να υπάρχει, δεν πρόκειται για παράλειψη των μελλονύμφων, όπως απαιτεί το άρθρο 1505 παρ. 3 ΑΚ. Η ρύθμιση αυτή (άρθρ. 1505 παρ. 3 ΑΚ) είναι συνταγματικά ανεκτή γιατί θεωρείται ότι στηρίζεται σε νόμιμο τεκμήριο σιωπηρής "συμφωνίας" των μελλονύμφων, όταν αυτοί παραλείπουν να προβούν στη δήλωση (Μάνεσης: ο.π. σελ. 27). Εξ άλλου, η επιλογή συνθέτου επωνύμου υποδηλώνει, τη θέληση των μελλονύμφων να μη έχουν τα τέκνα μόνο το επώνυμο του πατέρα. Θα ήταν συνεπώς αντίθετη με τη βούληση αυτή η εφαρμογή της παρ. 3 του άρθρ. 1505 ΑΚ, όταν ακυρώνεται η δήλωση με την οποία δόθηκε στα τέκνα σύνθετο επώνυμο. Επομένως, στην περίπτωση που οι μελλόνυμφοι έκαναν τη σχετική δήλωση προσδιορισμού του επωνύμου των τέκνων, αλλά η δήλωση αυτή ακυρώθηκε, δεν εφαρμόζεται το άρθρ. 1505 παρ. 3 ΑΚ και οι σύζυγοι θα πρέπει να επαναλάβουν σε εύλογο χρονικό διάστημα την κοινή δήλωση ενώπιον συμβολαιογράφου (γνωμοδότηση Παπαχρίστου, Ελληνική Δικαιοσύνη, 30,1300)  

[σκεπτικό της υπ.αρ. 2882/1989 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, δημοσιευμένης στην Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών  του ΔΣΑ].  

 


Στεφανία Σουλή
Δικηγόρος
http://www.stefaniasouli.gr/prophil/