Η χωρίς συναίνεση φωτογράφηση, κινηματογράφηση, μαγνητοφώνηση, αναπαραγωγή φωνής ή παρουσίαση της εικόνας προσώπου σε τρίτους

Ποινικό αδίκημα η αθέμιτη παρακολούθηση με τεχνικά μέσα ή αποτύπωση σε υλικό φορέα. Προσβολή προσωπικότητας της ενάγουσας από τον εναγόμενο, που την εξύβρισε και απείλησε, παρακολούθησε κινήσεις της, μαγνητοσκόπησε σκηνές από ερωτική τους συνεύρεση, κατέγραψε τηλεφωνικές συνδιαλέξεις της σε κασέτες διά ιδιωτικού ερευνητή (ντετέκτιβ) και προέβη σε παράνομη επεξεργασία προσωπικών της δεδομένων με χρήση βιντεοκασέτας και κασετών ήχου σε επιστολές του και εικονομηνύματα.

Παρατίθεται κατωτέρω απόσπασμα της υπ.αρ. 299/2013 απόφασης του Εφετείου Λαρίσης, δημοσιευμένης στην τράπεζα Νομικών Πληροφοριών του ΔΣΑ

«… Από τα άρθρα 57 και 59 του ΑΚ συνάγεται ότι όποιος παράνομα προσβάλλεται στην προσωπικότητά του, νοουμένη ως το προστατευόμενο από το Σύνταγμα (άρθρ. 2 § 1) σύνολο των αξιών που απαρτίζουν την ουσία του ανθρώπου, έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Σε περίπτωση δε που η παράνομη προβολή της προσωπικότητας υπήρξε και υπαίτια, το δικαστήριο μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον προσβολέα να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη, που τυχόν έχει επέλθει, ιδίως με πληρωμή χρηματικού ποσού. Προσβολή της προσωπικότητας δημιουργείται με οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη τρίτου με την οποία διαταράσσεται η κατάσταση που υπάρχει σε μια ή περισσότερες εκδηλώσεις της σωματικής, ψυχικής, πνευματικής και κοινωνικής ατομικότητας του βλαπτομένου κατά τη στιγμή της προσβολής. Η προσβολή είναι παράνομη όταν η επέμβαση στην προσωπικότητα του άλλου δεν είναι επιτρεπτή από το δίκαιο ή γίνεται σε ενάσκηση δικαιώματος, το οποίο είναι από άποψη έννομης τάξης μικρότερης σπουδαιότητας είτε ασκείται καταχρηστικά. Τα έννομα αγαθά που περικλείονται στο δικαίωμα της προσωπικότητας (η τιμή, η ιδιωτική ζωή, η εικόνα, η φωνή, η σφαίρα του απορρήτου κλπ) δεν αποτελούν αυτοτελή δικαιώματα αλλά επιμέρους εκδηλώσεις, εκφάνσεις ή πλευρές του ενιαίου δικαιώματος επί της ιδίας προσωπικότητας, έτσι ώστε η προσβολή οποιασδήποτε εκφάνσεως της προσωπικότητας να σημαίνει και προσβολή της συνολικής έννοιας προσωπικότητας (βλ. ΑΠ 385/2011 ΝοΒ 2011, 1213). Η εικόνα και η φωνή του προσώπου, αποτελούν έκφανση της προσωπικότητας. Η εικόνα του ανθρώπου ανήκει όχι στο κοινό αλλά μόνο σε εκείνον που παριστάνει, και γι’ αυτό η από άλλον, χωρίς τη συναίνεση του προσώπου, λήψη και αποτύπωση με φωτογράφηση, κινηματογράφηση ή κατ’ άλλον τρόπο της εικόνας του ή παρουσίαση της εικόνας σε τρίτους ή αναπαραγωγή ή διάδοση προς το κοινό είτε με έκθεση στην κοινή θέα είτε δια του εντύπου ή ηλεκτρονικού τύπου, αποτελεί καθεαυτή παράνομη προσβολή της προσωπικότητας και δεν απαιτείται να προσβάλλεται συγχρόνως και άλλο αγαθό της προσωπικότητας του εικονιζομένου, όπως η τιμή του, με την κατά μειωτικό τρόπο εμφάνιση της φυσιογνωμίας του, ή το απόρρητο της ιδιωτικής ζωής του, με την εμφάνιση σκηνών από αυτήν. Αν όμως συμβεί το εικονιζόμενο πρόσωπο να εμφανίζεται κάτω από συνθήκες που μειώνουν την τιμή και την υπόληψή του (όπως π.χ. γυμνό ή ημίγυμνο ή με κάποια σωματική μειονεξία κλπ) ή που παραβιάζουν το απόρρητο της ιδιωτικής του ζωής, τότε προσβάλλονται περισσότερες εκφάνσεις της προσωπικότητας και η προσβολή είναι σημαντικότερη (βλ. ΑΠ 385/2011 ΝοΒ 2011, 1213, ΑΠ 1010/2002 ΝοΒ 2003, 248, ΑΠ 411/2002 Δνη 2002, 1693, ΕΔωδ 36/2011 ΝΟΜΟΣ, ΕΘ 2/2006 Αρμ. 2006,23).

Εξάλλου, και η φωνή του προσώπου ως στοιχείο που εξατομικεύει το πρόσωπο προστατεύεται και αυτή από κάθε μαγνητοφώνηση και αναπαραγωγή της με οποιοδήποτε τεχνικό μέσο, χωρίς τη συναίνεση του ομιλούντος, είτε ως αυτοτελές αγαθό είτε στο πλαίσιο της προστασίας της σφαίρας του απορρήτου (βλ. Απ. Γεωργιάδη, Γεν.Αρχ., Αστ.Δικ., εκδ. 3η § 12, αριθ. 10, σελ. 150). Η δε αθέμιτη παρακολούθηση με τεχνικά μέσα ή αποτύπωση σε υλικό φορέα προφορικής συνομιλίας μεταξύ τρίτων ή αποτύπωση σε υλικό φορέα μη δημόσιας πράξης άλλου, συνιστά ποινικό αδίκημα, το οποίο προβλέπεται και τιμωρείται σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 370 Α § 2 του ΠΚ. Περαιτέρω, στις επί μέρους εκδηλώσεις του ενιαίου δικαιώματος της προσωπικότητας, εκτός από τη φυσική υπόσταση του προσώπου (στην οποία περιλαμβάνεται η ζωή, η σωματική ακεραιότητα και η υγεία), την ψυχική υπόσταση, την ηθική υπόσταση (στην οποία περιλαμβάνεται κυρίως η τιμή, η υπόληψη και η αξιοπρέπεια), την ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας (στην οποία περιλαμβάνεται το δικαίωμα να διαθέτει κανείς τον εαυτό του κατά βούληση, η ελευθερία κίνησης, εγκατάστασης, επικοινωνίας κλπ), τα μέσα προσδιορισμού του προσώπου (στα οποία περιλαμβάνονται το όνομα, η εικόνα, η φωνή κλπ), τα προϊόντα της διανοίας και την σφαίρα του απορρήτου της ιδιωτικής ζωής, συγκαταλέγονται και τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα (βλ. Απ. Γεωργιάδη, οπ § 12, αριθ. 5-14, σελ. 147-151). Σύμφωνα με το άρθρο 2α του Ν. 2472/1997 «Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα», ως δεδομένο προσωπικού χαρακτήρα νοείται κάθε πληροφορία που αναφέρεται στο υποκείμενο των δεδομένων. Σύμφωνα δε με το άρθρο 3 § 1 του ιδίου νόμου οι διατάξεις τούτου εφαρμόζονται στην εν όλω ή εν μέρει αυτοποιημένη επεξεργασία, καθώς και στη μη αυτοποιημένη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία περιλαμβάνονται ή πρόκειται να περιληφθούν σε αρχείο. Ως αρχείο, κατά το εδ. ε του άρθρου 2 του εν λόγω νόμου, νοείται κάθε διαρθρωμένο σύνολο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία είναι προσιτά με γνώμονα συγκεκριμένα κριτήρια. Ως επεξεργασία δε, κατά το εδ. δ του αυτού άρθρου 2 του ιδίου νόμου, νοείται κάθε εργασία ή σειρά εργασιών που πραγματοποιείται από το Δημόσιο ή από νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου ή φυσικό πρόσωπο με ή χωρίς τη βοήθεια αυτοματοποιημένων μεθόδων και εφαρμόζονται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως η συλλογή, η καταχώρηση, η οργάνωση, η διατήρηση ή αποθήκευση, η τροποποίηση, η εξαγωγή, η χρήση, η διαβίβαση, η διαδοχή ή κάθε άλλης μορφής διάθεση, η συσχέτιση ή ο συνδυασμός, η διασύνδεση, η δέσμευση (κλείδωμα), η διαγραφή, η καταστροφή. Τέλος, κατά το άρθρο 23 του νόμου αυτού, φυσικό ή νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου που κατά παράβαση του παρόντος νόμου προκαλεί περιουσιακή βλάβη υποχρεούται σε πλήρη αποζημίωση. Αν προκάλεσε ηθική βλάβη υποχρεούται σε χρηματική ικανοποίηση. Η κατά το άρθρο 932 ΑΚ χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ορίζεται κατ’ ελάχιστο στο ποσόν των 2.000.000 δρχ., εκτός αν ζητήθηκε από τον ενάγοντα μικρότερο ποσόν ή η παράβαση οφείλεται σε αμέλεια. Οι απαιτήσεις του παρόντος άρθρου εκδικάζονται κατά τα άρθρα 664-676 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ανεξάρτητα από τυχόν έκδοση ή μη απόφασης της Αρχής ή τυχόν άσκηση ποινικής δίωξης, καθώς και από την αναστολή ή αναβολή της για οποιονδήποτε λόγο.

Στην προκειμένη περίπτωση, η ενάγουσα με την υπό κρίση αγωγή ζήτησε χρηματική ικανοποίηση, ύψους 200.000 ευρώ, προς αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που υπέστη συνεπεία προσβολής της προσωπικότητάς της εκ μέρους του εναγομένου, αναφέροντας πλείονες πράξεις προσβολής, τις οποίες αυτός διέπραξε υπαιτίως σε βάρος της. Πιο συγκεκριμένα, ανέφερε, όπως προεκτέθηκε, ότι αυτός την εξύβριζε, την απειλούσε, παρακολουθούσε τις κινήσεις της, παραβιάζοντας την ελευθερία της και το απόρρητο της ιδιωτικής της ζωής, χωρίς τη συναίνεσή της μαγνητοσκόπησε σκηνές από ερωτική τους συνεύρεση και τις κατέγραψε σε βιντεοκασέτα, της οποίας έκανε χρήση, αποστέλλοντας αποσπάσματα από τις μαγνητοσκοπημένες ερωτικές σκηνές, με εικονομηνύματα, στο κινητό της τηλέφωνο, και τέλος, ομοίως, χωρίς τη συναίνεσή της, παρακολουθούσε με ιδιωτικό ντετέκτιβ την τηλεφωνική της σύνδεση και κατέγραφε τις τηλεφωνικές της συνδιαλέξεις σε κασέτες ήχου, των οποίων έκανε χρήση, απομαγνητοφωνώντας τις συνδιαλέξεις, και αποσπάσματα τούτων παρέθεσε σε επιστολές που της απέστειλε. Επομένως, ανέφερε πράξεις προσβολής πλειόνων εκφάνσεων της προσωπικότητας της ενάγουσας και όχι μόνον παράνομη επεξεργασία των άνω δεδομένων προσωπικού της χαρακτήρα, στην οποία ο ενάγων, κατά τους ισχυρισμούς της, προέβη, κάνοντας χρήση, καθ’ ον τρόπο προεκτέθηκε, της βιντεοκασέτας και των κασετών ήχου που απέκτησε με τις προεκτεθείσες παράνομες πράξεις της μαγνητοσκόπησης της ερωτικής τους συνεύρεσης και της παρακολούθησης της τηλεφωνικής της σύνδεσης, αντίστοιχα (δεδομένου ότι οι εν λόγω πράξεις συνιστούν παράβαση του άρθρου 370 Α § 2 του ΚΠ και όχι παράνομη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που προβλέπεται και τιμωρείται στο άρθρο 22 του Ν. 2472/1997, καθόσον προ της μαγνητοσκόπησης και μαγνητοφώνησης, αντίστοιχα τα επίμαχα προσωπικά δεδομένα της ενάγουσας δεν ήταν σε αρχείο, που αποτελεί στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης του εν λόγω ποινικού αδικήματος (βλ. και ΑΠ 2079/2007 ΝΟΜΟΣ, ΕΑ 3202/2007 ΝΟΜΟΣ)…»

Στεφανία Σουλή
Δικηγόρος - Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια
https://stefaniasouli.gr/