Έξοδος εταίρου από ομόρρυθμη εταιρία. Αίτηση αποκλεισμού εταίρου από διμελή Ομόρρυθμη εταιρία για σπουδαίο λόγο

Παρατίθεται κατωτέρω απόσπασμα της υπ.αρ. 387/2017 απόφασης του Μονομελούς Εφετείου Θεσσαλονίκης, δημοσιευμένη στην Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών του ΔΣΑ.  

«… Από τις διατάξεις των άρθρων 261 και 264 του ν. 4072/2012, συνάγεται ότι επί ομόρρυθμης εταιρίας η εταιρική ιδιότητα χάνεται και με την εκούσια αποχώρηση ή έξοδο του εταίρου, κατόπιν μονομερούς δήλωσής του, που έχει διαπλαστικό χαρακτήρα, απευθυντέα στον εκπρόσωπο της εταιρίας και στους λοιπούς εταίρους, η οποία παράγει τα αποτελέσματά της από την κοινοποίησή της, εκτός αν το καταστατικό της εταιρίας απαγορεύει την έξοδο ή ρυθμίζει διαφορετικά το δικαίωμα εξόδου. Απέναντι στους καλόπιστους τρίτους αντιτάσσεται η αποχώρηση με τη δημοσίευση της δήλωσης του αποχωρούντος εταίρου στο Γ.Ε.ΜΗ. Στον εταίρο δηλαδή, που δεν επιθυμεί να συνεχίσει τη συμμετοχή του στην εταιρία, παρέχεται η δυνατότητα, να εξέλθει εκουσίως από αυτήν καταγγέλλοντας την εταιρική του συμμετοχή, με άμεσο αποτέλεσμα την έξοδό του από την εταιρία και τη συνέχιση της λειτουργίας της με τους λοιπούς εταίρους, χωρίς να πρέπει να αναμένει την κρίση του δικαστηρίου, όπως γινόταν στα προγενέστερο δίκαιο, όπου η καταγγελία της εταιρίας επέφερε τη λύση της και ως εκ τούτου την έξοδο του εταίρου από αυτήν. Ο εξερχόμενος εταίρος λαμβάνει σε κάθε περίπτωση τα εισφερθέντα από αυτόν κατά χρήση πράγματα. Όταν πρόκειται για ομόρρυθμη εταιρία αορίστου χρόνου, ο εξερχόμενος εταίρος, ανεξαρτήτως αν η έξοδός του έγινε για σπουδαίο λόγο ή άκαιρα, λαμβάνει στο τέλος της εταιρικής χρήσης εντός της οποίας αποχώρησε από την εταιρία και την αξία της μερίδας του, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί κατά το χρόνο της εξόδου του, αφού αφαιρεθεί η τυχόν οφειλή του λόγω συμμετοχής του στις ζημίες της εταιρίας, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά στην εταιρική σύμβαση. Αν πρόκειται για ομόρρυθμη εταιρία ορισμένου χρόνου, κάθε εταίρος μπορεί να δηλώνει οποτεδήποτε τη βούλησή του για έξοδό του από την εταιρία, η οποία θα επέρχεται και εδώ ανεξάρτητα από την ύπαρξη σπουδαίου λόγου, ο εξερχόμενος όμως θα λαμβάνει συγχρόνως με την έξοδό του την αξία της μερίδας του μόνον αν συντρέχει σπουδαίος λόγος (βλ. Β. Αντωνόπουλου, Δίκαιο Προσωπικών Εταιριών, Ε' έκδ. 2016, σελ. 119-120). β. Κατά τις διατάξεις των άρθρων 259 και 263 του ν. 4072/2012, η εταιρική ιδιότητα επί ομόρρυθμης εταιρίας χάνεται και με τον αποκλεισμό του εταίρου, ο οποίος προϋποθέτει : α) την ύπαρξη στο πρόσωπο του υπό αποκλεισμό εταίρου σπουδαίου λόγου που θα δικαιολογούσε τη λύση της εταιρίας, σύμφωνα με το άρθρο 259 παρ. 1 περ. δ' του ν. 4072/2012, β) αίτηση των υπολοίπων εταίρων στο αρμόδιο δικαστήριο, η οποία μπορεί να κατατεθεί και από εταίρο διμελούς εταιρίας, οπότε μετά την τελεσίδικη αποδοχή της θα εφαρμοσθεί το άρθρο 267 του ν. 4072/2012, γ) έκδοση τελεσίδικης δικαστικής απόφασης που δέχεται την αίτηση αποκλεισμού, έχει διαπλαστικό χαρακτήρα και από την επίδοση αυτής της τελεσίδικης απόφασης στον αποκλειόμενο επέρχεται μεταξύ των εταίρων απώλεια της εταιρικής ιδιότητας του αποκλειόμενου και συνέχιση της εταιρίας με τους υπόλοιπους εταίρους, ενώ έναντι των καλόπιστων τρίτων, η απώλεια της εταιρικής ιδιότητας του αποκλειόμενου επέρχεται από την καταχώρηση του αποκλεισμού στο Γ.Ε.ΜΗ. (άρθρο 5 παρ. 7 του ν. 3419/2005). Κατά την κρατούσα άποψη η διάταξη του άρθρου 263 του ν. 4072/2012 δεν έχει εφαρμογή κατά το στάδιο της εκκαθάρισης της εταιρίας, αφού ο αποκλεισμός λειτουργεί ως υποκατάστατο της καταγγελίας και λύσης της εταιρίας, η οποία πλέον δεν είναι δυνατή (ΑΠ 585/2004, ΕφΘεσ 2655/2002, δημοσ. ΤΝΠ 'ΝΟΜΟΣ'). γ. Σε αντίθεση με ό,τι ισχύει στην ανώνυμη εταιρία και στην εταιρία περιορισμένης ευθύνης, η ομόρρυθμη εταιρία, ως προσωπική ένωση προσώπων που στηρίζεται σε σύμβαση, προϋποθέτει όχι μόνο κατά τη σύστασή της, αλλά και στη συνέχεια, την ύπαρξη δύο τουλάχιστον φυσικών ή νομικών προσώπων. Έτσι, αν οι εταιρικές μερίδες συγκεντρωθούν στα χέρια ενός η εταιρία λύνεται, ενώ, αν αποχωρήσουν για οποιονδήποτε λόγο ένας ή περισσότεροι εταίροι και παραμείνει μόνο ένας εταίρος, η εταιρεία λύνεται, εφόσον μέσα σε δύο μήνες δεν δημοσιευτεί στο Γ.Ε.ΜΗ. η είσοδος νέου εταίρου (άρθρο 267 παρ. 1 του ν. 4072/2012, το οποίο ήδη προβλέπει δυνατότητα συνέχισης της εταιρίας επί τετράμηνο, μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 27 του ν. 4403/2016, ΦΕΚ Α' 125/7.7.2016).

Άλλωστε, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 249 και 268 του ν. 4072/2012 συνάγεται ότι σε περίπτωση λύσης της ομόρρυθμης εταιρίας, εισέρχεται αυτή στο στάδιο της εκκαθάρισης, μόνον αν οι εταίροι δεν έχουν συμφωνήσει διαφορετικά, δηλαδή μόνον αν οι εταίροι δεν απέκλεισαν την εκκαθάριση. Κατά το στάδιο της εκκαθάρισης, κατά το οποίο εφαρμόζονται, ελλείψει ειδικότερης ρύθμισης στον άνω νόμο, οι διατάξεις του αστικού κώδικα για την εταιρία, ήτοι οι διατάξεις των άρθρων 777 επ. ΑΚ, τα στοιχεία των εκκαθαριστών εγγράφονται στο Γ.Ε.ΜΗ. και το ίδιο ισχύει και σε κάθε περίπτωση αντικατάστασης εκκαθαριστή, η εταιρία δεν περατώνεται, αλλά απλώς μεταβάλλει σκοπό. 

Κατά συνέπεια η εταιρία ως συμβατική σχέση εξακολουθεί να υφίσταται και κατά τη διάρκεια του σταδίου της εκκαθάρισης, για τον σκοπό και τις ανάγκες της εκκαθάρισης, η οποία αποσκοπεί στην περάτωση των νομικών σχέσεων, που προήλθαν από τη σύσταση και τη λειτουργία της εταιρίας και ήταν εκκρεμείς κατά τον χρόνο της λύσης της. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 778 ΑΚ, αν δεν υπάρχει κάποια άλλη συμφωνία των εταίρων, η εκκαθάριση διενεργείται από όλους τους εταίρους, οι οποίοι ενεργούν από κοινού, εάν όμως οι εταίροι δεν συμφωνούν στη διενέργεια της εκκαθάρισης ή με τον τρόπο εκκαθάρισης ή στο πρόσωπο του εκκαθαριστή, ο κάθε εταίρος έχει δικαίωμα να ζητήσει τον διορισμό του εκκαθαριστή από το δικαστήριο (άρθρο 786 ΚΠολΔ), το οποίο, αν συντρέχουν οι ουσιαστικές προϋποθέσεις του άρθρου 778 εδ. β' Α.Κ., οφείλει να διορίσει εκκαθαριστές, χωρίς να δεσμεύεται από τα πρόσωπα που προτείνει ο αιτών εταίρος ή οι παρεμβαίνοντες (ΑΠ 1818/2014, ΑΠ 522/2014, ΑΠ 1417/2012, ΕφΑθ 613/2015, ΕφΑθ 3243/2010, δημοσ. ΤΝΠ ’ΝΟΜΟΣ', Ε. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, Α' τεύχος, έκδ. Β', 2007, σελ. 209-212, Β. Αντωνόπουλου, Δίκαιο Προσωπικών Εταιριών, Ε' έκδ. 2016, σ. 264, 270-274). δ. Η διάταξη του άρθρου 294 παρ. 1 του ν. 4072/2012, προσδίδει στο νέο δίκαιο μη γνήσια αναδρομική ισχύ θέτοντάς το σε άμεση εφαρμογή επί των υφισταμένων εταιριών, οι οποίες ευρίσκονται κατά τη θέση του σε ισχύ (11-4-2012) σε παραγωγική λειτουργία…».  

Στεφανία Σουλή
Δικηγόρος- Διαμεσολαβήτρια 
http://www.stefaniasouli.gr/